Alfons Postma

Dit is het verslag van een foto expeditie uitgevoerd door een aantal leden van amateurfotoclub “De Fotolinie” uit Almere, gehouden van 28 tot en met 31 mei 2014

Ons reisdoel was het krijgen van een beeld over de situatie in de eerste wereldoorlog rond het gebied van Verdun in noord Frankrijk. Ook wilden we een aantal, minder toeristische, locaties bezoeken.

Bois d'Ormont        Versterkte loopgraaf met stenen kantelen.

Observatiebunker.

Vlakbij het dorpje Crepion, op een flauwe berghelling en volledig omringd door akkerland ligt Bois d’Ormont. Dit gebied is vanaf februari 1916 tot oktober 1918 in Duitse handen geweest en deze locatie had onze voorkeur aangezien het niet echt een plek is waar je als eerste aan denkt bij een bezoek aan dit gebied.

Restant van schep in een loopgraaf.

Het is er, overigens zoals op vele locaties, niet toegestaan om er rond te struinen dus hebben we uit voorzorg de auto’s geparkeerd langs de kerk in Crepion en de laatste twee kilometer richting het bos te voet afgelegd om niet te veel op te vallen.

Mitrailleur opstelling in een boom.

De gebouwde Duitse stellages zijn uiteraard vanaf de grindweg die het bos doorkruist niet te zien en gewapend met een gekregen stafkaart met de markeringen van de bezienswaardigheden in dit stukje bos gingen we verder op onderzoek uit.

Een speciaal woord van dank voor Ronald Cossee voor zijn hulp bij de voorbereidingen.
De vele loopgraven in dit bos zijn niet te missen, enkele deels ingestort maar ook veel met beton en steen versterkte loopgraven hebben toch vrij aardig de tand des tijds doorstaan.

De kleine bunkertjes en observatieposten zijn soms deels weggezakt in de bosgrond maar nog steeds goed te vinden.

De observatiepost met mitrailleur opstelling waar we tevens naar zochten was moeilijker te vinden omdat de bomen waarin het bouwwerk gemaakt was inmiddels door de storm zijn omgewaaid en de metalen stellage al gedeeltelijk uit elkaar is gevallen. Het is dat een andere, nog levende, boom het roestige zaakje wat overeind houdt anders was het volledig begroeid geweest en vrijwel onzichtbaar.

Wat, mij althans, het meeste bijblijft zijn de twee oorlogsgraven gedolven in een afgelegen hoekje van het bos.

Hier liggen de militairen Wilhelm Tietz en, nauwelijks leesbaar maar vermoedelijk, onderofficier Bruno Zeiner. Beide heren zijn gesneuveld op 23 februari 1916 en dit moet geweest zijn rond de tijd dat het Duitse leger net dit gebied in handen had. Het vermoeden bestaat dan ook dat beide militairen wellicht zouden kunnen zijn overleden tijdens de bouw van de stellages, bunkers en ander verdedigingswerk.

Alleen al het feit dat er voor beiden een mooie steen is uitgehouwen geeft aan dat hier dus nog de tijd voor was en toen eenmaal de “hel” losbrak in dit gebied in het najaar van 1918 en er vele slachtoffers zijn gevallen dit niet meer het geval was mag je aannemen. Of de gevallen militairen zijn herbegraven op een van de officiële Duitse begraafplaatsen in dit gebied of daadwerkelijk nog op dit mini kerkhofje liggen zullen we nooit weten.

Génicourt-sur-Meuse

Op een berg, vlak bij het plaatsje Génicourt-sur-Meuse, ligt het gelijknamige fort. Het is een enorm robuust complex, gebouwd in 1878 en had de capaciteit om, buiten kanonnen en munitie ook 725 militairen en 10 paarden te huisvesten.

Op de steile bosweg naar boven worden we veelvuldig getrakteerd op bordjes met de tekst dat het fort op militair en dus verboden terrein ligt, zelfs in het Nederlands, dus elk excuus om het niet te begrijpen was hiermee onbruikbaar geworden.

De foto’s die rond circuleren op het internet van deze locatie zijn verbluffend mooi en aangezien alle (niet toeristische) forten in het Verdun-gebied inmiddels volledig dicht zijn gemetseld uit voorzorg wilden we de greppel, de bijgebouwen en de brug naar de ingang fotograferen tot dat…… jawel, bleek dat iemand een vrij grote doorgang had gemaakt in het recente metselwerk. Je kunt dit gerust het cadeautje van deze dag noemen.

Wat een serene rust heerst hier, je hoort buiten het fluiten van de vogels helemaal niets en terwijl de natuur rustig bezig is om langzaam dit gigantische fort “op te eten” lopen wij hier rond en mogen dit vastleggen, wat een moment…….

Tunnel de Tavannes

Bron: Google (WW1 - Verdun)

Bron: Google (WW1 - Verdun)

Tijdens de voorbereidingen van onze foto expeditie ben ik mijzelf gaan verdiepen wat er zich heeft afgespeeld in deze spoorwegtunnel tussen Verdun en Metz. We daalden het talud af aan de westelijke tunnelzijde op zoek maar “onze” tunnelbuis uit 1874, dat is de buis waar nu geen rails meer in ligt.

Ingang westzijde.

Ten tijde van de eerste wereldoorlog bestond de tunnel nog maar uit een enkele tunnelbuis, de tweede en grotere buis stamt uit 1936. De spoortunnel loopt recht onder het frontgebied door en heeft een lengte van ongeveer 1200 Meter en werd vanaf februari 1916 tot en met december van datzelfde jaar gebruikt als, vesting, kazemat, medische hulppost en goederen opslag.

Het eerste gedeelte heeft nog de oude stenen en is niet verstevigd met betonbeugels.

Uit het boek “Sporen van een Slag” geschreven door prof. Jonker citeer ik de volgende tekst:
Op de avond van de vierde september 1916 even na negenen brak er brand uit in een van de uiteinden van de tunnel. De benzine blikken uit de opslag vatte vlam en in een ommezien stond de complete tunnel in lichterlaaie en een kwartier later kwamen er dikke rookpluimen uit beide zijden van de tunnel. De brand woedde nog verscheidene dagen door en hulptroepen stonden machteloos. Het aantal slachtoffers is geschat op meer dan vijfhonderd.

Het middelste gedeelte bestaat uit een betonconstructie.

Een ander verhaal over de slag om deze tunnel halen we uit het oorlogsverslag “Récits et Réflexions d'un Combattant” (vertaald door Ronald Cossee):

De toegangen worden extra bestookt, de granaten ontploffen in het ravijn met een oorverdovend lawaai terwijl de hellingen langzaam beginnen af te brokkelen. Stukken steen komen zelfs al tegen het bovengewelf aan. Onze wilskracht wordt gebroken door het brute geweld en het enorme lawaai. Bij de oostelijke uitgang hebben we wallen gemaakt van zandzakken ter verdediging. Deze ingang is inmiddels half geblokkeerd door rondvliegende brokstukken die we in de nacht weer proberen te verwijderen om de aanvoer van water, munitie en levensmiddelen te continueren en de nieuwe aanwas van gewonde soldaten te ontvangen, sommige nog met kindergezichtjes.

Tussendeur naar ander compartiment.

Licht aan het einde van de tunnel..  Duidelijk zichtbaar is de betonnen beugelconstructie.

Mission completed.

Ossuaire de Douaumont

Het grafmonument Ossuaire de Douaumont is gebouwd op de heuvel van Thiaumont, ernaast bevindt zich tevens een monumentale muur ter ere van de Israëlitische vrijwilligers die voor Frankrijk zijn gesneuveld, waarop als versiering teksten uit de bijbel in Hebreeuwse schrifttekens is aangebracht.

Lichtjes afhellend voor het grafmonument strekt zich het militaire kerkhof van Douaumont uit, dat 15.000 grafzerken omvat. Allen voorzien van een wit kruis, behalve voor de moslimsoldaten met een naar Mekka gericht zuiltje als gedenkteken.

De bij Verdun gestorven Duitse kameraden zijn eveneens voor een groot deel in deze aarde bij de Maas begraven. Zij zijn in de zone van de slag bij Verdun verzameld in 29 Duitse nationale kerkhoven met 54.845 geïdentificeerde lijken.

Wat ons opvalt is dat de eerste wereldoorlog op deze gedenklocatie nog lang niet is vergeten en dat velen ook heden ten dage deze plek bezoeken voor een moment van rust, bezinning of gebed. Dit alles om niet te vergeten wat het uiteindelijk trieste resultaat is geweest van een oorlog waarvan de Duitse keizer Wilhelm zei dat deze nauwelijks slachtoffers zou opleveren en slechts enkele dagen zou duren.

Alfons Postma voor de Fotolinie Almere.