Alfons Postma

La forêt tranquille...... (het stille bos)... Het was de snikhete zomervakantie van 2018 en mijn echtgenote Janine en ik hadden, bij wijze van experiment, een camper gehuurd om hiermee het noorden van Frankrijk langs te gaan verkennen. De reden om dit met eens met een camper te doen was het feit dat je bij de Fransen eigenlijk bijna overal een slaapplaatsje kunt vinden ergens in de vrije natuur en dat leek ons ideaal. Menigeen weet het al maar persoonlijk ben ik nogal erg geïnteresseerd in de eerste Wereldoorlog en hiervan zijn uiteraard in ons land geen sporen van terug te vinden.

Een paar jaar geleden had ik, met een paar andere fotografen, Bois d'Ormont uitgespit en hier de nodige overblijfselen teruggevonden inclusief twee overwoekerde oorlogsgraven. Dit bezoek was de aanleiding voor wederom een bosbezoek echter nu een veel groter bos. De bunkertjes en loopgraven in Bois d'Ormont zijn gebouwd in februari 1916 en zo'n twee en een half jaar later was de slag aldaar alweer gestreden en de boel verlaten dus meer informatie is er niet meer aldaar.  Nu had ik een ander idee en gelukkig kreeg ik mijn echtgenote ook enthousiast om drie dagen strategisch door een flink woud te gaan lopen en zo hier en daar een flinke heuvel te gaan beklimmen. Waarom zonodig dit bos? Simpel, de Duitse en Franse legers hebben zich hier meteen in 1914 al ingegraven en dit bos bleef oorlogsgebied tot aan het einde van de eerste Wereldoorlog dus was hier veel meer te ontdekken en uit te zoeken en daar kun je met gemak wel drie dagen voor uittrekken voorzien van goede laarzen, stevige kleding, fototassen, hand GPS en water...... heel veel water....

De dagen die we hiervoor uitgekozen hadden bleken perfect te zijn voor ons doel. In de volle zon tikte het kwik met gemak de vijfendertig graden aan en in de dichte bossen was het prima uit te houden zo met volle bepakking ;-)

We hadden oude stafkaarten mee, foto's die ik reeds online gevonden had en waarvan we vrij zeker waren dat dit hier ergens moest zijn maar dat was dan ook alle voorbereiding. De rest is zoeken, zoeken en nog eens zoeken en niet te vergeten oppassen want in dit bos is zoveel munitie terecht gekomen dat nog steeds niet alles is geruimd maar daarover straks meer.

Het bijzondere van dit dichte bos is dat er, gedurende de hele oorlog, een strook "niemandsland" is geweest van niet meer dan zo'n twee á drie honderd meter. Aan de ene kant waren de Franse loopgraven met de karakteristieke houten borstweringen.

Uiteraard is er na honderd jaar niets meer van deze houten versterking over en herken je, heden ten dage, Franse loopgraven als grote V-vormige greppels kriskras langs de bomenpartijen. De Franse legerleiding zag een loopgraaf als een tijdelijke huisvesting en zodra het leger weer terrein veroverd had werden er weer nieuwe loopgraven gegraven de oude achterlatend. Ergens in deze regio zijn Franse loopgraven nagebouwd dus mocht je willen weten hoe ze eruit zagen zoek online op Boyau de Londres of zie de foto hieronder.

Nagebouwde Franse loopgraven in Boyau de Londres

Huidige Franse loopgraven uit WW1

Huidige Franse versperring uit WW1

De Duitsers hadden een totaal andere strategie en bouwden letterlijk alsof hun leven er vanaf hing en allemaal met veel beton, hier en daar versierd met het Duitse kruis zoals boven aan deze pagina. De letter W van de Duitse keizer uiteraard pontificaal in het midden, het jaartal daaronder en helemaal onderaan (inmiddels bijna niet meer te lezen) het bewuste garnizoen wat hier voor de overwinning streed. Mocht je als Duits soldaat eventjes de moed in de schoenen hebben zitten dan kon je hier in één ogenblik ook al weer zien waarvoor je het ook allemaal weer deed.

Ik heb een enorme hekel aan oorlogen maar als fotograaf moet ik toch eerlijk bekennen dat ik wel gelukkig wordt dat je een eeuw later deze betonnen bouwsels nog grotendeels terug kunt vinden in, inmiddels, een heerlijk stil en verlaten woud. Oké er is ook wel het een en ander aan flarden geschoten en hier en daar ligt er een doorzeeft stuk bepantsering overgroeid in de zomerzon te roesten maar er is ook nog steeds voldoende wat je vanaf zeer dichtbij kunt onderzoeken. Neem nu de ingegraven "abri's". Wellicht denk je bij het woord abri aan een bushokje en dat is juist. Een abri is immers een plek om te kunnen schuilen en dat was voor de militairen destijds niet anders.

De Duitsers groeven een schuine gang van een paar meter diep dwars op de loopgraven en maakten een ondergronds wachtbunkertje en aan de achterkant wederom een gang naar boven. We hadden het geluk dat we er eentje vonden waarbij de trap zowaar nog redelijk intact was en je dus zou kunnen afdalen een paar meter onder de bomen. Janine bedankte voor de eer en aangezien deze trap er redelijk degelijk uitzag durfde ik het toch wel aan om met camera en voldoende licht het duister op te zoeken. Het blijft mij verbazen hoe snel de koelte toeslaat bij elke meter afdalen wordt het killer en klammer om mij heen. Het eerste stukje van het plafond wat ik aanraakte toen ik eenmaal onder de grond was brokkelde gelijk naar beneden, de rest bleef gelukkig op z'n plaats zitten en ik kon nog een klein stukje verder om de oude houten balkjes en het wachthuisje te kunnen fotograferen net als de opgang weer terug naar de loopgraven. Lang genoeg geweest hier onder de grond.

Ingang naar abri.

Wachtruimte een paar meter onder het bos.

Snel foto's gemaakt en nu weer naar boven....

De rest van de eerste dag zouden we boven de grond doorbrengen aan de Duitse zijde van de oorlog en als je eenmaal de stellingen hebt gevonden is dat niet echt moeilijk. Immers weet je hoe destijds het front liep en dan vindt je de verdedigingsspulletjes vanzelf, dicht bos of niet. Ik had jullie al verteld over de kunstwerkjes die je af en toe op Duitse verdedigingswerken tegenkomt om de moraal er in te houden en daar kwamen we er verderop weer een erg mooi exemplaar van tegen.

Vlakbij een loopgravenkruispunt staat een soort van "mini" bunkertje. Het bleek een mitrailleursnest te zijn geweest vernamen we van een aardige Fransman die hier met een paar andere landgenoten ook de geschiedenis aan het verkennen was. Bovenaan op een soort van kanteel stond de tekst "In Treue fest" (Vastberaden in trouw) lijfspreuk van de Beierse divisie van 1805 tot 1918.

Langzaam raken we door onze watervoorraad heen en de energie wordt ook minder. Geloof het of niet maar zo'n verlaten slagveld en nog zo enorm tasbaar doet iets met je en dat moet je even laten beklijven. Het is tijd om langzaam de camper weer op te zoeken en de aftocht te blazen voor de eerste dag. We markeren het eindpunt van vandaag in onze hand GPS en vanaf hier gaan we morgen weer verder struinen. We lopen door de loopgaven en stellingen langzaam richting de grote weg.

Klimbeugel in borstwering

Pantser

Versperring

Lees verder op pagina La forêt II